Het effect van slaap

Het effect van slaap(tekort).

Slaap is een belangrijk onderdeel van je prestatievermogen, maar ook van je herstel. Steeds meer mensen plegen roofbouw door structureel te weinig te slapen. Een veel gehoord argument: ‘Ik haal het in het weekend wel weer in’.
Helaas blijkt dit niet te kunnen. Slaaptekort over de week accumuleert en dit tekort kun je niet met 2 nachten extra slapen inhalen. Hoeveel slaap heeft een mens nodig? Dit varieert van persoon tot persoon, maar het gemiddelde is ongeveer 7 à 8 uur. Een goede richtlijn om te beoordelen of je bent uitgeslapen is: Word ik uit mezelf wakker (zonder een wekker te hebben gezet) en voel ik me uitgerust?

In deze blog lees je hoe slaap invloed heeft op je voedingspatroon, je prestatievermogen en je herstel na een zware training.

Slaaptekort en diëten

Een tekort aan slaap heeft op meerdere manieren effect op je voedingspatroon. Enerzijds zorgt een tekort aan slaap ervoor dat je sneller geneigd bent om ongezonde producten te eten en meer calorieën te eten dan je nodig hebt, waardoor je zwaarder zal worden.

Een tweede, maar minder bekend effect is dat een slaaptekort ervoor zorgt dat je afvalpoging niet heel erg succesvol zal zijn, ondanks dat je misschien wel te weinig calorieën eet. 
In 2010 is een experiment gedaan waarbij 2 groepen mensen met elkaar werden vergeleken. Beide groepen aten precies hetzelfde, maar de ene groep kreeg 8 uur slaap per nacht en de andere groep 5,5 uur slaap per nacht gedurende 14 dagen. Beide groepen verloren in die 14 dagen ongeveer 3kg per persoon. Echter, de groep die weinig sliep, verloor 55% minder vetmassa en 60% meer spiermassa ten opzichte van de groep die 8 uur per nacht sliep. Dit is bijzonder ongunstig, omdat het behoud van spiermassa juist heel erg belangrijk is bij afvallen.
Dit effect werd verklaard door een hoog niveau van cortisol in het bloed (stresshormoon), dat de effecten van 2 andere hormonen (IGF-1 en testosteron, beiden erg belangrijk voor spieropbouw) onderdrukt. Het blijkt dus dat te weinig slaap ervoor zorgt dat je lichaam zijn spiermassa gaat verteren.

Slaaptekort en herstel na een zware training

Zoals hierboven beschreven zorgt een slaaptekort voor een duidelijke toename van cortisol en myostatine (beiden katabole hormonen: spier-afbrekend) en een vermindering van hormonen zoals IGF-1 (Insulin-Like Growth Factor 1), HGH (Human Growth Hormone) en testosteron (alle 3 anabole hormonen: spieropbouwend). In onderstaand model is de relatie tussen deze hormonen uitgelegd.

Slaaptekort zal ervoor zorgen dat de hoeveelheid anabole hormonen minder wordt, en de hoeveelheid katabole hormonen toeneemt. Hierdoor krijg je spier-afname, minder spieropbouw bij hard trainen en een slechter herstelvermogen na trainen.
De schatting is dat je bij slaaptekort ongeveer dubbel zoveel tijd nodig hebt om te herstellen na een zware training.

Slaap en performance
‘Je went aan weinig slaap’ is een kreet die vaak geroepen wordt. Is dit ook echt zo?

Helaas is het antwoord nee. In 2003 is een groot experiment gedaan waarbij 4 groepen met elkaar werden vergeleken. Gedurende 2 weken kregen de groepen respectievelijk 8 uur slaap, 6 uur slaap of 4 uur slaap per nacht. De 4e groep kreeg gedurende 3 dagen helemaal geen slaap (88 uur wakker!).
Wat bleek? Slaaptekort bouwt zich op en je prestatie (reactietijd, cognitie en geheugen) wordt in de loop van deze 2 weken snel slechter als je 6 uur of minder per nacht slaapt.
De proefpersonen die 4 uur per nacht sliepen gedurende 2 weken, presteerden slechter dan de proefpersonen die 3 dagen helemaal geen slaap hadden gehad. Echter, de proefpersonen die 4 uur per nacht sliepen voelden zich wel minder slaperig.
Dit is een gevaarlijke combinatie, je voelt je bij slaaptekort niet heel erg moe, maar je prestatie holt enorm achteruit.

Wat kun je structureel doen om meer slaap te krijgen?

  • Mik op ongeveer 8 uur slaap per nacht.
  • Zorg voor goed verduisterende gordijnen.
  • Om goed in te slapen is het belangrijk om niet teveel prikkels om je heen te hebben in het laatste halfuur voordat je gaat slapen, dus wees voorzichtig met schermen en geluid.
  • Pas op met koffie. De halfwaardetijd (hoe lang het duurt voordat de cafeïne voor de helft uit je systeem is) is gemiddeld 6 uur. Als je dus s ’ochtends veel koffie drinkt, heb je s ’avonds waarschijnlijk nog steeds veel cafeïne in je bloed. De ene persoon kan hier veel beter tegen dan de andere.
  • Pas op met grote schommelingen in je weekritme. Veel mensen hebben in het weekend een geheel ander ritme dan doordeweeks. Hierdoor kan het zijn dat je van zondag op maandag slecht slaapt, waardoor je je week al met een slaaptekort begint.
  • Zorg voor frisse lucht in de slaapkamer.
  • Alcohol heeft een oppeppend effect. Ondanks dat je er eerst soezig van wordt, krijg je na een paar uur een opleving. Veel mensen slapen daardoor slecht als ze (teveel) alcohol drinken.
  • Eet geen zware maaltijden s ‘avonds laat.
  • Piekergedrag en stress. Schrijf op wat je dwarszit (op een kladblok), zodat het uit je hoofd is.

Bronnen

Nedeltcheva, A. V., Kilkus, J. M., Imperial, J., Schoeller, D. A., & Penev, P. D. (2010). Insufficient sleep undermines dietary efforts to reduce adiposity. Annals of internal medicine153(7), 435-441.

Dattilo, M., Antunes, H. K. M., Medeiros, A., Neto, M. M., Souza, H. S. D., Tufik, S., & De Mello, M. T. (2011). Sleep and muscle recovery: endocrinological and molecular basis for a new and promising hypothesis. Medical hypotheses77(2), 220-222.

Van Dongen, H. P., Maislin, G., Mullington, J. M., & Dinges, D. F. (2003). The cumulative cost of additional wakefulness: dose-response effects on neurobehavioral functions and sleep physiology from chronic sleep restriction and total sleep deprivation. Sleep26(2), 117-126.

Alle berichten

Kwalitatief gewichtsverlies

Veel mensen zijn bezig met afvalpogingen. Structureel gewicht verliezen op lange termijn blijkt moeilijk voor de meeste mensen. Wat maakt een afvalpoging succesvol, welke factoren dragen hieraan bij en wat is er nodig om op lange termijn ook het gewichtsverlies te...

Lees meer
Hoe haal jij het beste uit jouw duurtraining?

Hoe haal jij het beste uit jouw duurtraining?

Duurtraining Duurtraining (Uithoudingsvermogen trainen: Hardlopen, fietsen, roeien, zwemmen etc.) is belangrijk voor de gezondheid. Een grote hoeveelheid studies laat zien dat een beter uithoudingsvermogen je risico op hart- en vaatziekten, type 2 diabetes en overall...

Lees meer
Krachttraining nuttig voor de duursporter?

Krachttraining nuttig voor de duursporter?

Krachttraining nuttig voor de duursporter? Krachttraining, een veel besproken onderwerp bij duursporters. Werkt het in je voordeel of juist tegen je? In deze blog gaan we dieper in op waarom krachttraining heel erg nuttig kan zijn voor duursporters en geven we je een...

Lees meer
“Te hard werken, teveel stress”

“Te hard werken, teveel stress”

Sinds een aantal jaar is Lars van de Walle mijn Personal Trainer. Te hard werken, teveel stress en te weinig aandacht voor mijn lichaam maakten het voor mij noodzakelijk een ‘switch’ te maken. Vanuit een ‘totale mens’ principe (waar hebben we dat eerder gehoord) helpt...

Lees meer
Detox, nuttig of niet?

Detox, nuttig of niet?

‘Detoxen’ is een term uit de reguliere geneeskunde. Het wordt gebruikt om patiënten te ontgiften van drugs, alcohol en om acute vergiftiging tegen te gaan. Detoxen heeft in de alternatieve geneeskunde een andere betekenis: Het gebruik van alternatieve therapieën om...

Lees meer
Wat is de zin en onzin van supplementen?

Wat is de zin en onzin van supplementen?

Er is veel te doen over voedingssupplementen, werken ze wel of niet en in welke mate werken ze? Als je kijkt naar voedingssupplementen is het nuttig om je af te vragen wat voor effect je ermee wil bereiken. Wil je meer uithoudingsvermogen, kracht/spiermassa of neem je...

Lees meer
Waarom krachttraining (ook) nuttig voor vrouwen is

Waarom krachttraining (ook) nuttig voor vrouwen is

Krachttraining voor vrouwen is een onderwerp waar nog steeds veel mythes omheen hangen. Zo zou je er ‘bulky’ van worden, de spieren worden omgezet in vet als je stopt met krachttraining, het is slecht voor je gewrichten etc. Wat is hier nu precies van waar? En wat...

Lees meer

Kennismaken?

Ook uw persoonlijke doelen halen?

In een vrijblijvend gesprek bespreken we de mogelijkheden van personal training.
Maak een afspraak voor een persoonlijk advies.